खाद्यान्न पनि छैन , जग्गा जमिन पनि छैन  ।

कपिलवस्तु, ७ भाद्र
टिनले
छाएको टहरो भित्र कोप्चेरो परेको २ कोठा । सानो टेबलमा ठुली छोरीले ल्याई
दिएको ग्यास चुलो ,अर्को तिर दाउरा बाल्ने चुलो । पकाउनका लागी पिँध छुन
लागेको चामल छ । दाल, नुन तेल, राख्ने भाडा पुरा खाली छ । दुई महिना भो
मागेर खानु परेको छ । राहत पाएको दाल चामल उहिले सकियो । दुई महिना भो
खानको लागी सकस भएको । तरकारी दाल छिमेकमा मागेर टारेकी छिन । चामलको जोहो
गर्न अरूको घरमा गई काम गर्छिन् । कहिले लुगा धुन्छिन्, कहिले घाँस
काट्छीन, जे काम पाइन्छ त्यही गर्छिन् । काम गर्दा जे दिन्छन् त्यही लिएर
भए पनि गुजारा चलाउछीन ।  

 

उनका छोरा
स्थानीय ग्रिल पसलमा काम सिक्दै रोजगारी गर्दै आएका थिए । लकडाउनले पसल
बन्द भयो । ४ महिना देखी छोराले पनि काम गर्न पाएका छैनन् । त्यसैले खानाको
जोहो गर्न समेत गारो भएको छ । घरमा आमा छोरा मात्र छन् । दुई भाइ छोरा
मध्ये जेठो १ वर्ष देखी सम्पर्क विहीन रहेको छ । गत कार्तिकमा ५८ वर्षको
उमेर पति रुम बहादुर विकको मृत्यु भयो । पतीको मृत्यु पछि ऊनलाई थप समस्या
बढेको छ ।

जन्म दर्ता चाहिने भए पछि पतीको पुर्ख्यौली थलो पुग्न पर्ने
भयो । चलन चल्तीको व्याजमा २ हजार ऋण लिइन । बस चढेर अघाखाँचीको ढाकावांग
पुगिन । नागरिकता बन्यो भने वृद्ध भत्ताले बाच्न पाइने सपना थियो । तर जन्म
दर्ता नै बनाउन सकिनन् । त्यही पैसाबाट बचाएर ब्याज सहित तिर्ने आशा पनि
मर्‍यो । ‘दलित र गरिब भएपछि जन्म दर्ताको लागी बोल्दिने पनि कोही भएनन् ।
अव आशा पनि मारी सके । नेपाली बनेर मर्ने रहर पनि पुरा हुँदैन जस्तो
लाग्छ,’ पार्वतीले दुखेसो पोख्छीन ।            
                                     प्रमाण छन् , तर सहयोग गर्ने कोही छैनन् ।

‘मेरा ४ छोरी २ छोरा
छन् । जेठी छोरीको मात्र नागरिकता वनेको छ । अरूको जन्म दर्ता मात्र छ ।
अरूले जन्म दर्ताको आधारमा नागरिकता पाउलान् मेरो भाग्यमा छैन क्या !
छोरीको जन्म दर्ता र पतीको निर्वाचन परिचय पत्रमा मेरो नाम समेत लेखिएको
रैछ । जन्म दर्ता खोज्दै मलाई दुःख दिएका छन् । दलित पो परे त्यही माथि
गरिब , .कसैले वास्ता गरेनन्, पार्बता विक भन्छिन् । ’