को हुन शेख हसिना ? : बिद्यार्थीलाई कम आँक्दा लज्जास्पद बर्हिगमन

काठमाडौं२१ साउन । विगत १६ वर्षमा शेख हसिना वाजिदले बंगलादेशलाई गरिबीबाट बाहिर निकालेको धेरैको विश्वास छ । बंगलादेशले जुन प्रगति गरेको छ, त्यो हसिनाकै कारणले भएको हो भन्ने पनि कतिपयको विश्वास छ ।

हसिनाको बढ्दो तानाशाही शासनको बावजुद यस्तो भएको विज्ञहरू बताउँछन् । तर, उनको हैसियत अहिलेको जस्तो कमजोर कहिल्यै थिएन । विश्वविद्यालय र कलेजका विद्यार्थीहरूको प्रदर्शनले देशभर व्यापक असन्तुष्टि, रक्तपात र अराजकता निम्त्यायो ।बंगलादेश सरकारले प्रदर्शन रोक्न खोज्यो तर, जनता पछि हटेनन् । यही दबाबका कारण हसिनाले अन्ततः राजीनामा दिएर देश छाड्नुपरेको छ । उनी शरण लिन भारत लागेकी छन्।

के विद्यार्थी आन्दोलनले सरकार ढाल्यो ?

हसिनाले सोमबार प्रधानमन्त्री पदबाट राजीनामा दिएर देश छाडेकी हुन् । प्रधानमन्त्री निवासमा ठूलो संख्यामा प्रदर्शनकारी प्रवेश गरेका छन् । शान्त तर, एसियाकै बलियो महिला नेतृ हसिना देशका संस्थापक राष्ट्रपतिकी छोरी हुन् र आफ्नो जीवनमा धेरै पटक संकट र आक्रमणबाट जोगिएकी छिन् ।हसिनाको सरकार सीमा सुरक्षा बलको हिंसात्मक विद्रोहबाट पनि जोगिएको छ । त्यसमा ५७ सैनिक अधिकारी मारिएका थिए ।

उनले तीनवटा विवादित आम चुनाव जितेकी छन् । अन्तर्राष्ट्रिय समुदायले पनि यी निर्वाचनको आलोचना गरेका थिए । उनले मानवअधिकार उल्लङ्घनको आरोप र विपक्षी दलहरूबाट धेरै पटक ठूलो प्रदर्शनको सामना गरेको थियो ।

तर, देशभरका विद्यार्थी आन्दोलनबाट सुरु भएको यो वर्तमान संकट उनको राजनीतिक जीवनको सबैभन्दा कठिन चुनौती साबित भयो । विद्यार्थीको आन्दोलनमा देशै डुबेको थियो र विद्यार्थीको पछाडी विपक्षी दल एकजुट भएका थिए ।

बंगलादेशको सर्वोच्च अदालतले विवादास्पद कोटा प्रणाली खारेज गरेर विद्यार्थीको मुख्य माग पूरा गरे पनि असन्तुष्टि भने टुंगिएन । यी प्रदर्शनमा सयभन्दा बढी विद्यार्थीको ज्यान गएको छ भने गत सातादेखि सुरु भएको सरकारविरूद्ध जनआन्दोलनको क्रममा ठूलो मात्रामा हिंसा भड्कियो र ठूलो संख्यामा मानिस मारिए ।

प्रेसर कुकरजस्तो अवस्था

ओस्लो विश्वविद्यालयसँग सम्बद्ध डा। मुबाशर हुसेन यो अवस्था एकै दिनमा नभई ‘प्रेशर कुकरजस्तै फुटेको’ बताउँछन् । डा मुबाशर हुसेनले एसियामा अधिनायकवादको गहिरो अध्ययन गरेका छन् ।डा। हुसेनले बीबीसी बंगलालाई भने, ‘स्मरण रहोस्, हामी त्यस्तो देशको कुरा गर्दैछौं, जसको प्रेस स्वतन्त्रता सूचकांक रूसभन्दा पनि कम छ ।’

उनी थप भन्छन्, ‘शेख हसिना र उनको पार्टीले मुक्ति सङ्घर्षको भावनालाई अत्यधिक राजनीतिकरण गर्दै नागरिकलाई वर्षैपिच्छे मतदानको आधारभूत मानवअधिकारबाट वञ्चित गरिदिएको र उनको सरकारको तानाशाही स्वभावले समाजको ठूलो वर्गलाई आक्रोशित बनाएको छ । दुर्भाग्यवश उनी सिङ्गो देशको प्रधानमन्त्री भइनन्, एउटा समूहको मात्र प्रधानमन्त्री भइन् ।’गत हप्ता सुरु भएको घटनाक्रमबाट डा। हसन अचम्ममा परेका छैनन् । विद्यार्थी प्रदर्शन

बंगलादेशमा बंगलादेशका विद्यार्थीहरूले स्वतन्त्रता संग्राम सेनानीका आफन्तहरूलाई सरकारी जागिरमा ३० प्रतिशत आरक्षण खारेज गर्न माग गर्दै आन्दोलन सुरु गरेका थिए ।यो आरक्षण सन् १९७१ स्वतन्त्रता सेनानी को परिवार को लागि लागू थियो । उच्च अदालतले विवादित कोटा प्रणालीलाई सदर गरेपछि विद्यार्थीको प्रदर्शन चर्कियो ।

सत्तारूढ दलका कार्यकर्ताले आन्दोलनकारीमाथि आक्रमण गरेपछि यी प्रदर्शनहरू झन् हिंसात्मक बनेका छन् । तर, पछि बंगलादेशको सर्वोच्च अदालतले यो कोटा प्रणाली लगभग खारेज गरिदियो ।सोही क्रममा सरकारको तर्फबाट अदालतमा उपस्थित महान्यायाधिवक्ताले पनि सरकारले यो समस्या समाधान गर्न चाहेको संकेत गरेका थिए ।

को हुन् हसिना ? सन् १९४७ सेप्टेम्बर २८ मा जन्मिएकी हसिना बंगलादेशकी दशौं प्रधानमन्त्री हुन् । उनी सन् १९९६ जुनदेखि जुलाई २००१ सम्म पहिलो पटक प्रधानमन्त्री भइन् । उनी २००९ देखि निरन्तर प्रधानमन्त्री थिइन् । उनी बंगलादेशका संस्थापक नेता र यसका पहिलो राष्ट्रपति शेख मुजिबुर रहमानकी छोरी हुन् ।उनलाई बंगलादेशको सबैभन्दा ठूलो प्रधानमन्त्री बन्ने व्यक्तिको रूपमा पनि चिनिन्छ । उनी विश्वको सबैभन्दा ठूलो सरकार चलाउने पहिलो सरकार प्रमुख पनि हुन् ।

हुसेन मोहम्मद एरशादको निरंकुश शासनको अन्त्यपछि अवामी लीग नेता हसिना बीएनपी नेता खालिदा जियासँग चुनाव हारेकी थिइन् । एरशादलाई हटाउनुअघि उनीहरूबीच कार्यात्मक एकता भएको थियो ।बंगलादेश नेसनलिस्ट पार्टीको नेतृत्वमाथि निर्वाचनमा अनियमितता भएको आरोप लगाउँदै हसिनाले जियाले संसद् बहिष्कार गरेकी थिइन् । त्यसपछि आन्दोलनले हिंसात्मक रूप लियो । जियालेले राजीनामा दिएर कामचलाउ सरकार गठन भयो । त्यसपछि सन् १९९६ जुनमा भएको निर्वाचनपछि हसिना प्रधानमन्त्री भइन् ।

सन् २००१ मा जिया संगसँग पराजित भएपछि उनले सन्यास लिइन् । त्यो सरकार बंगलादेशको स्वतन्त्रता पछिको पहिलो पूर्णकालिक सरकार थियो । सन् २००६ देखि २००८ सम्मको राजनीतिक सङ्कटका बेला हसिनालाई फिरौतीको आरोपमा पक्राउ गरी जेल पठाइएको थियो ।

आयोजना स्वीकृत गराउन एक व्यापारीसँग पैसा मागेको पनि उनीमाथि आरोप छ । यद्यपि उनले सन् २००८ मा चुनाव जितिन् । पछिल्लो चुनावमा उनी फेरि विजयी भइन् । विपक्षी दल बीएनपीले चुनाव बहिष्कार गरेको थियो र अन्तर्राष्ट्रिय पर्यवेक्षकहरूले समेत आलोचना गरेका थिए सन् २०१७ मा करिब १० लाख रोहिंग्या शरणार्थी म्यानमारबाट बंगलादेश गएका थिए । त्यतिबेला उनलाई आश्रय दिने कोमा हसिनाको तारिफ भएको थियो । त्यसको सहयोगमा उनले सन् २०१८ को चुनाव जितेकी थिइन् ।

तर, हिंसाका बीच चुनाव भएकोले चुनाव धाँधली भएको भन्दै चौतर्फी आलोचना भएको थियो । हसिनाको अन्तिम कार्यकालमा बंगलादेशले लोकतान्त्रिक परम्पराबाट एक कदम पछि हटेको महसुस गरिरहेको थियो ।हसिना टाइम म्यागजिनको १०० प्रभावशाली महिलाको सूचीमा परेकी थिइन् । त्यस्तै, फोर्ब्स पत्रिकाले उनलाई विश्वका १०० शक्तिशाली महिलाको सूचीमा समावेश गरेको थियो ।