रुपन्देही २८ कार्तिक । ऐतिहासिक एवम प्राचिन धर्म सस्कृतीको थलो ,बिश्व शान्तिको केन्द्रका रुपमा विकसित हुदै गरेको लुम्विनीको एक नयाँ फरक पहिचान बन्न थालेको छ । हरेक जिल्लामा बिमानास्थल हुने गरी नयाँ पहिचान निर्माण हुन थालेको हो । प्राप्त विवरण अनुसार लुम्बिनी प्रदेशका १२ वटा जिल्लामध्ये ८ वटा जिल्लामा विमानस्थल निर्माणको प्रक्रिया चलिरहेको छ । हाल सञ्चालनमा रहेका ३ विमानस्थलबाहेक अन्य विमानस्थल निर्माण प्रक्रियामा छन् ।
प्रदेशमा गौतमबुद्ध विमानस्थल भैरहवा, नेपालगञ्ज विमानस्थल बाँके र दाङको टरीगाउँ विमानस्थल चालु अवस्थामा छन् । प्रदेशका अन्य जिल्ला गुल्मी, अर्घाखाँची, प्युठान लगायतमा विमानस्थल निर्माणको प्रक्रिया अगाडि बढाइएको छ ।कतिपय जिल्लामा ‘ईआईए’को काम हुँदैछ । कतिपय जिल्लामा रनवे तथा पिचको काम भइरहेको छ भने केही जिल्लामा सम्भावना अध्ययन भइरहेको छ ।
कहाँ कहाँ बन्दैछन् विमानस्थल ?
गुल्मीमा निर्माणाधीन विमानस्थलमा यो आर्थिक वर्षमा पिचको काम सकिन्छ । ५२० मिटर रनिङ्ग एरिया रहेको गुल्मीको रेसुङ्गा विमानस्थलका लागि अहिलेसम्म १५ करोडभन्दा धेरै रकम खर्च भएको छ । त्यहाँ करिब ३० करोड खर्च हुने अनुमान छ ।अर्घाखाँचीको अर्घा भगवती विमानस्थलको दोस्रो चरणको काम भइरहेको छ । अर्घाखाँचीका नेता एवं तत्कालीन उपप्रधानमन्त्री टोपबहादुर रायमाझीले शिलान्यास गरेको यो विमानस्थलका लागि अहिले रूख कटान, माटो कटानको काम सकिएको छ ।
सन्धिखर्क नगरपालिका–१० धरम्पानीको शिखरबार्नीमा निर्माण हुन थालेको यो विमानस्थल २०७३ साल असार १३ गते शिलान्यास भएको थियो । अहिले माटो काट्नका लागि साढे ४ करोडको नयाँ ठेक्का भएको नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरणका वरिष्ठ अधिकृत इन्जिनियर पुष्पराज न्यौपानेले रातोपाटीलाई बताए । यहाँ ८५० मिटरसम्म रनवे बनाउन सकिने ठाउँ छ ।
२०७१ सालबाट प्रक्रिया अगाडि बढेको प्युठानको स्वर्गद्वारी नगरपालिका–८ बर्जिवाङमा पर्ने चाल्नेटारमा विमानस्थल निर्माणका लागि प्रारम्भिक अध्ययन पश्चात ‘ईआईए’को काम सकिएको छ । यहाँ २०७५ सालको माघमा सर्भे भएको थियो । विमानस्थल निर्माणका लागि ६०।७९ हेक्टर क्षेत्रफल आवश्यक पर्ने अध्ययनले देखाएको छ । आयोजना निर्माण गर्दा ५५।१८ हेक्टर राष्ट्रिय वनअन्तर्गतको हरियाली सामुदायिक वनको जग्गा अधिग्रहण हुने देखिएको छ । आयोजनाको प्रस्तावित लागत ७७ करोड छ ।
पाल्पामा पनि बेलाबखत विमानस्थलको माग उठ्ने गर्दछ । प्राधिकरणले पनि विमानस्थलका लागि भनेर पाल्पामा दुई पटकसम्म फिल्ड भिजिट गरेको उड्डयन प्राधिकरणका वरिष्ठ अधिकृत इन्जिनियर पुष्पराज न्यौपानेले बताए । उनले भने, ‘हामीले पाल्पाका दुई÷तीन ठाउँमा विमानस्थलको लागि उपयुक्त ठाउँ खोजेका थियौँ तर खासै उपयुक्त नभेटिएपछि त्यसै त्यसको प्रक्रिया रोकिएको छ ।’ उनका अनुसार पाल्पाको रामपुर र तानसेनमा विमानस्थल बनाउन अवलोकन गरिएको थियो ।
रोल्पाको बडाचौरमा रहेको विमानस्थल लामो समयदेखि बन्द छ । पञ्चायतकालमा चलेको विमानस्थल प्रजातन्त्र पुनर्स्थापनापछि बन्द भएको हो । उक्त विमानस्थल फेरि सञ्चालनमा ल्याउनुपर्ने माग बेलाबेला उठ्ने गरेको छ । तर विमानस्थल सञ्चालनको प्रक्रिया अगाडि नबढाएको प्राधिकरणका अधिकारीहरु बताउँछन् । अहिले विमानस्थलमा संरक्षणका लागि तारजाली लगाउने काम भएको छ ।
त्यहाँका नागरिकहरु हवाई सेवाको लागि अहिले दाङ आउने गरेका छन् । उता, रुकुम पश्चिममा रहेको चौरजहारी विमानस्थलमा हप्तामा दुई दिन उडान हुने गरेको छ ।लुम्बिनी प्रदेशका तराई क्षेत्रमा विमानस्थलको माग नउठेका जिल्लाहरु नवलपरासी, कपिलवस्तु र बर्दिया हुन् । यी जिल्ला नजिकै हाल सञ्चालनमा रहेको गौतमबुद्ध विमानस्थल र नेपालगञ्ज विमानस्थल छन् ।
प्रत्येक जिल्लामा विमानस्थल कति आवश्यक ?
खासगरी पहाडका प्रत्येक जिल्लामा विमानस्थल निर्माणको माग उठिरहेको छ । जसका कारण अधिकांश जिल्लामा विमानस्थल निर्माण प्रक्रिया चलिरहेको छ । केही जिल्लाहरुमा भने विगतमा सञ्चालन भएर हाल थन्किएका विमानस्थल पुनः सञ्चालनमा ल्याउने माग उठिरहेको छ । जिल्लाबाट केन्द्रमा पहँुच राख्ने नेताहरुले आफ्नो जिल्लामा विमानस्थल निर्माणको माग बेलाबेलामा गर्ने गरेका छन् । खासगरी चुनावको बेला मत माग्दा यो विषय धेरै उठ्ने गर्दछ ।
गत निर्वाचनमा अर्घाखाँचीबाट माओवादीका उम्मेदवार बनेका पूर्वमन्त्री टोपबहादुर रायमाझीले अर्घामा विमानस्थल बनाउने र यहाँ विमानस्थल बनेपछि जिल्लाका विभिन्न ठाउँमा पर्यटन विकासमा समेत ठुलो टेवा पुग्ने बताएको सन्धिखर्क नगरपालिका–२ का विष्णु केसी सम्झन्छन् । रायमाझीले अन्य बेला पनि विमानस्थल छिटो निर्माण गर्नुपर्ने बताउँदै आएका छन् ।
पूर्व मन्त्री प्रदिप ज्ञवालीले गुल्मीको रेङ्गगा विमानस्थल पनि छिटै निर्माणको काम सकेर सञ्चालनमा ल्याउनु पर्ने पटक पटक बताउँदै आएका छन् । उनले जस्तै काँग्रेस नेता चन्द्र भण्डारीले पनि गुल्मीको विमानस्थल सञ्चालनमा ल्याउनु पर्ने बताउँदै आएका छन् ।गुल्मी र अर्घाखाँचीमा जस्तै विमानस्थल निर्माण अध्ययन भएका अन्य जिल्ला प्युठान, पाल्पा लगायतका जिल्लामा पनि नेताहरुले चुनावको बेलामा विमानस्थल निर्माणको आश्वासन दिने गरेका छन् ।
प्युठानमा चुनावका बेला अधिकांश नेताको मत माग्ने उद्देश्यले नै आफ्नो जिल्लामा विमानस्थल निर्माणको चर्चा ल्याउने र सांसद तथा नेताहरु नागरिक उड्डयन प्राधिकरणलाई आफ्नो विमानस्थलको सम्भावना अध्ययनका लागि दबाब दिने गरेको जानकारहरु बताउँछन् ।प्युठान नगरपालिका–२, दाखाक्वाडी जन्मेका पूर्व उपप्रधानमन्त्री वामदेव गौतम प्युठान विमानस्थल बनाउनु पर्ने भन्दै प्राधिकरणसम्म धाउने गरेका थिए । २०७० सालमा प्युठान र बर्दियाबाट एकै पटक उम्मेद्वार बनेका गौतमले प्युठानमा छिट्टै विमानस्थल बनाउने बताएका थिए ।
गौतम ०७४ सालको प्रतिनिधिसभा निर्वाचनमा बर्दियाबाट उम्मेदवार बनेका थिए । गौतमले प्युठानवासी माझ गरेको बाचा अचेल बिर्सिएको स्थानीयको गुनासो छ ।रोल्पाको बन्द रहेको विमानस्थल सञ्चालनमा ल्याउनु पर्ने चर्चा पनि नेताहरुले गर्दै आएका छन् । रोल्पाबाट राष्ट्रिय राजनीतिमा पुगेका कृष्णबहादुर महरा, उपराष्ट्रपति नन्दबहादुर पुनले जिल्लाको विमानस्थल सञ्चालनमा ल्याउनुपर्ने भनाइ बेला बेला जनतामाझ राख्ने गरेका छन् ।
लुम्बिनी प्रदेशका केही जिल्लामा बनेका विमानस्थल पुराना छन् । रोल्पा जिल्लामा विमानस्थल बन्द भएको वर्षौं बितेको छ । दाडको टरीगाउँ विमानस्थल पनि वर्षौंसम्म बन्द रहेर एक÷डेढ वर्ष अघि सञ्चालनमा आएको हो । नेपाल वायु सेवा निगमले त्यहाँको उडानमा नोक्सान व्यहोर्नु परेपछि बन्द गराएको थियो ।हवाई यातायात आवश्यकता र सहज दुवै दृष्टिकोणले सञ्चालन गरिन्छ । तर खर्चिलो हुँदा यात्रुहरु नपाएर कतिपय विमानस्थलमा उडान बन्द हुँदा नेपालका धेरै विमानस्थल बन्द भएका छन् ।
भएका विमानस्थलहरु पनि राम्रो नचलेको अवस्थामा नेताहरुका फोर्सले कतिपय ठाउँमा विमानस्थल निर्माण र सञ्चालनको लागि दबाब आउने गरेको नेपाल नगारिक उड्डयन प्राधिकरणका वरिष्ठ अधिकृत इन्जिनियर पुष्पराज न्यौपानेले रातोपाटीलाई बताए ।विमानस्थलको सम्भाव्यता अध्ययनका लागि करोडौँ रकम खर्च हुने गरेको छ । जसलाई अर्थशास्त्री मनिकर कार्की अनावश्यक खर्चको रुपमा अर्थ्याउँछन् । ‘आवश्यकता भएको विमानस्थल बनाउन सबैका लागि हित होला तर जिल्ला–जिल्लामा जहाँ एक सय किलोमिटरको दूरीभित्र अर्को विमानस्थल बनाउनुभन्दा भएका सडकलाई राम्रो बनाउँदा राम्रो हुन्छ’, उनले भने ।
तर नेताहरुलाई चुनावमा भोट माग्न सहज हुने र धेरै विकास गर्ने नेताको रुपमा आफू चिनिन यस्ता काम भएको कार्कीको बुझाई छ । पछिल्ला वर्ष देशका विभिन्न भागमा सडक पहुँचको विस्तार भएसँगै यात्रुहरु सवारी साधनमार्फत् कम भाडामै ओहोर–दोहोर गर्न थालेका छन् ।सडक सहज भएपछि विमानस्थल कम प्रयोगमा आउने धेरैको बुझाई छ । त्यसमा फेरि जिल्ला जिल्लामा विमानस्थलको माग जायज नहुने बुटवलका अधिवक्ता महेन्द्र पाण्डे बताउँछन् । उनले नेताहरुले देखाउने आवश्यकताका आधारमा बनाइएका विमानस्थल व्यावसायिक रुपमा फलदायी हुन नसक्ने र राज्यको रकममात्र दुरुपयोग हुने बताए ।
जिल्ला जिल्लामा विमानस्थल कति उचित ?
गुल्मीको रेसुङ्गा विमानस्थलबाट अर्घाखाँचीको अर्घासम्म पुग्न अहिले जिपमा बढीमा २ घण्टा लाग्छ । सडकको पिच र स्तरोन्नति गर्दा उक्त समयमा अझ आधा कटौती हुन सक्छ ।यस्तै गुल्मीबाट पाल्पामा आउनका लागि पनि ३ घण्टा लाग्छ । दाङबाट प्युठान पनि नजिकै छ । लामो समय बन्द अवस्थामा रहेको दाङ विमानस्थल सञ्चालनमा आएपछि त्यहाँबाट प्युठान, रोल्पालगायतका जिल्लाबासीहरुले सेवा पाएका छन् । यसबीचमै दाङको नारायणपुरमा अर्को विमानस्थल निर्माणको माग पनि नेताहरुले गरेका छन् । विगतमा यात्रु नपाएर बन्द टरीगाउँ विमानस्थलमा अहिले हप्तामा ५ दिन उडान हुन्छ । विगतमा यात्रु नपाएर दाङमै विमानस्थल बन्द भएको अवस्थामा अहिले सोही जिल्लामा अर्को विमानस्थल बनाउँदा त्यसको कति लाभ होला भन्ने सहजै अनुमान गर्न सकिन्छ ।
दाङमा काठमाडौंबाट डिलक्स तथा आरामदायी बस सञ्चालन हुन थालेपछि विमान चढ्नेहरु घटेका थिए । जसका कारण यात्रुको अभावले गर्दा नै दाङको विमानस्थल प्रयोगविहीन बनेको थियो ।विमानस्थल सञ्चालन गर्दा पनि ठुलो लगानी लाग्छ । त्यसैले भएका विमानस्थल राम्रोसँग सञ्चालन गर्ने र चल्न सक्ने ठाउँमा मात्र निर्माण गर्नुपर्ने जानकारहरु बताउँछन् ।
दाङसँग सडक सञ्जालले सजिलै जोडिएको प्युठानमा समेत विमानस्थल बनाउन लागिएको छ । पछिल्ला वर्ष पहाडी जिल्लामा सडक अझै फराकिलो र राम्रो बन्दै गएका छन् । स्तरीय सडक बनेपछि एक जिल्लाबाट अर्को जिल्लामा पुग्नको लागि छोटो समय लाग्ने हुन्छ । त्यसकारण यात्रुहरु हवाईभन्दा पनि स्तरीय गाडीतिरै केन्द्रत हुने अर्थशास्त्री कार्की बताउँछन् । त्यसकारण जिल्ला जिल्लामा विमानस्थल बनिहाले पनि चल्ने सम्भावना अत्यन्तै न्यून रहेको उनको भनाइ छ ।रातोपाटीवाट
प्रतिक्रिया